Σε όλους τους πολιτισμούς, υπάρχουν παραδόσεις φυτικών ποτών. Άλλοτε είχαν τη μορφή μίγματος βοτάνων που προορίζονταν για τελετουργικούς σκοπούς και άλλες φορές πίνονταν σε φλυτζάνια τσαγιού ή απλώς προστίθεντο σε σερμπέτια για την απόλαυση. Οι συνταγές, βασισμένες σε παραδόσεις ή και σε μύθους, πέρασαν από γενιά σε γενιά. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του καφέ, έχουμε τον μύθο των κατσικών που χορεύουν. Κυκλοφορούν πολλές ιστορίες και μύθοι για το γαλακτοκομικό προϊόν ζύμωσης κεφίρ, που εξαπλώθηκαν και «αναμίχθηκαν» με λίγο νεραϊδόσκονη. Ο αυτοκράτορας Τσιν Σι Χουάνγκ Ντι (Qin Shi Huang Di) ήθελε να πετύχει την αθανασία και οι αλχημιστές του πρόσφεραν την κομπούτσα. Βέβαια, αθανασία σημαίνει για τους Κινέζους απλά μια υγιής, μακρά ζωή.
Ένα από τα πιο παλιά, γνωστά ποτά, προέρχεται από την Κίνα και δημιουργήθηκε περίπου 7000 χρόνια π.Κ.Χ. Περιλάμβανε ζυμωμένο ρύζι, μέλι, κράταιγο, σταφύλια και αποθηκευόταν σε κεραμικά δοχεία. Στις πήλινες πινακίδες της Σουμέριας της τρίτης χιλιετίας π.Κ.Χ., περιγράφονται φυτά τα οποία πιθανώς χρησίμευαν για ποτά. Ο Όμηρος περιγράφει πως η θεά Δήμητρα αρνείται το κρασί αλλά δέχεται τον Κυκεώνα, ένα αρχαίο ποτό από νερό και κριθάρι. Αυτό το ποτό, χρησιμοποιούνταν στα ελευσίνια μυστήρια, αλλά ήταν και το αγαπημένο ποτό των αγροτών. Το κριθαρόνερο είναι επίσης παράδοση στην Αγγλία όπου ονομάζεται Barley Water. Στο Μεξικό πίνουν Horchata de Arroz, από ρύζι, στη Ρωσία από τον Μεσαίωνα το Kwas από σίκαλη. Στους ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους γίνεται αναφορά του αναψυκτικού με ξίδι posca.
Οι περισσότερες συνταγές ποτών (ακόμα και το κριθαρόνερο και οι λεμονάδες), περιείχαν ξίδι ή αλκοόλ. Αυτό συνέβαινε, γιατί το πόσιμο νερό συχνά δεν ήταν καθαρό, ώστε ακόμα και τα παιδιά να χρειάζεται να πίνουν αραιωμένη μπίρα προκειμένου να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε νερό. Ένα είναι σίγουρο: Σήμερα τα σπιτικά ποτά, όπως το κριθάρι με λεμόνι ή το σραμπ, πέρα από την ελαφριά θεραπευτική τους δράση, είναι πάνω απ’ όλα δροσιστικά, τονωτικά και μας χαλαρώνουν.
Ως προκάτοχος των σημερινών λικέρ, θεωρούνται τα αρωματισμένα κρασιά των αρχαίων Ελλήνων και των λαών της Μέσης Ανατολής. Όμως η πραγματική ημερομηνία γέννησης του λικέρ ήταν στις αρχές του 14ου αιώνα στην Ευρώπη. Εδώ τελειοποιήθηκε η απόσταξη. Με τις γνώσεις των αρχαίων, οι μοναχοί, αλχημιστές, μάγισσες και φαρμακοποιοί δημιούργησαν, στην αναζήτησή τους για φάρμακα, τα πρώτα ελιξίρια. Βέβαια, ο Αλέξανδρος Δουμάς υποστήριξε, πως το λικέρ ανακαλύφθηκε όταν άρχισε η επανάσταση στην Γαλλία, όπου ο βασιλιάς Ήλιος είχε σοβαρά προβλήματα και μόνο ένα… λικεράκι μπορούσε να τον βοηθήσει.
Το περσικό «sherbet» ήταν στα οθωμανικά ανάκτορα των σουλτάνων τόσο σημαντικό, όσο και το κρασί στα αρχαία συμπόσια.
Τον 19ο αιώνα στην Ιταλία, οι πλανόδιοι πωλητές (οι λεγόμενοι «acquavitaru») πωλούσαν νερό Seltzer (με λεμόνι και αλάτι). To Seltzer είναι ανθρακούχο νερό που προέρχεται από μια φυσική πηγή σε ένα μικρό χωριό στη Γερμανία. Οι Ρωμαίοι λάτρευαν αυτές τις φυσικές πηγές και ονόμασαν αυτό το νερό aqua saltare (νερό που χορεύει). Σήμερα συναντάμε τους πλανόδιους πωλητές αυτού του παραδοσιακού ποτού σε πάγκους στις παραλίες. Φυσικά, έχουν προστεθεί διάφοροι καινούργιοι συνδυασμοί.
Στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της ποτοαπαγόρευσης (1920-1933), το σραμπ και η σόδα κατείχαν σημαντικό ρόλο. Παντού ξεφύτρωναν μικρά μπαρ σόδας, τα λεγόμενα Soda-Fountains, συχνά μέσα σε φαρμακεία (drugstore). Εκεί αναμιγνυόταν αρωματισμένο σιρόπι μαζί με ανθρακικό και, συχνά σερβίρονταν μαζί με μία μπάλα παγωτού (ice cream soda). Ένα άλλο ρόφημα, το παγωμένο τσάι, εφευρέθηκε μαζί με τις πρώτες τεχνικές ψύξης και ως τις αρχές του 20ου αιώνα έγινε δημοφιλές.
Με την βιομηχανοποίηση των τροφίμων, τα έτοιμα και φθηνά ποτά της μαζικής παραγωγής από το σουπερμάρκετ έχουν κατακλίσει την αγορά. Για αρκετά χρόνια τα σπιτικά ποτά, με την μεγάλη θεραπευτική δύναμη των βοτάνων και χρησιμοποιημένα για πολλές γενιές ως φάρμακα, σχεδόν ξεχάστηκαν. Ο σύγχρονος άνθρωπος φοβόταν λιγότερο τα φυτοφάρμακα, τα βαριά μέταλλα, τα συνθετικά γλυκαντικά στα τρόφιμα, από την ίδια την φύση. Ευτυχώς, παρατηρείται η τάση να εμπιστευόμαστε λιγότερα τα βιομηχανοποιημένα, μαζικά παραγόμενα ποτά και θέλουμε να ξέρουμε τι βρίσκεται στο ποτήρι μας. Απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από μπουκάλια, τα οποία έχουν διανύσει μεγάλες αποστάσεις μεταφοράς και που περιέχουν, π.χ. χημικό σιρόπι καλαμποκιού.
Μετά την όξυνση της οικονομικής κρίσης, ανέκυψε η τάση στους επαγγελματίες bartender και γαστρονόμους, να στρέφονται περισσότερο από ποτέ σε τοπικούς καρπούς και έχουν προσθέσει χειροποίητα ποτά στον κατάλογό τους. Η σημερινή σκηνή ποτών είναι πιο πολυποίκιλη και «ανοιχτόμυαλη» από ποτέ. Η εξέλιξη των συνηθειών πόσης επιδοκιμάζονται, όπως εκτιμώνται και οι βαθιά ριζωμένες συνήθειες. Εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι οι νέες μικρές επιχειρήσεις ποτών, συχνά βιολογικοί παραγωγοί. Αλλά αυτά τα προϊόντα είναι ένα προνόμιο για αυτούς που μπορούν να τα πληρώσουν.
Εκτός από την τσουχτερή τιμή, τα περισσότερα ποτά του εμπορίου δεν συγκρίνονται με τα χειροποίητα, διότι για να επιτευχθεί μια τυποποιημένη γεύση που έχει την ικανότητα να συντηρείται επί πολλούς μήνες και να «ταξιδεύει» χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, πρέπει το ποτό να παστεριωθεί. Ιδιαίτερα στα ζυμωμένα ποτά, πρέπει να διακοπεί η -πολύτιμη- ζύμωση, καθώς υπάρχει κίνδυνος μικροεκρήξεων, που είναι ανεπιθύμητες στη μαζική παραγωγή. Όμως, με την υπερθέρμανση (κατά την παστερίωση) καταστρέφονται πολλές πολύτιμες θρεπτικές ουσίες που βοηθούν σε δράσεις που υποστηρίζουν την υγεία. Συχνά, η γεύση που χάνεται κατά την παστερίωση συμπληρώνεται με συνθετικά αρώματα. Επιπρόσθετα, πολλά ποτά της αγοράς, περιέχουν ζελατίνη (ζωικής προέλευσης), με αποτέλεσμα να μην είναι κατάλληλα για χορτοφάγους και θρησκεύματα που δεν περιλαμβάνουν το κρέας στη διατροφή τους.
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό κίνητρο για να φτιάξει κανείς τα δικά του ποτά, είναι ασφαλώς η χαρά της δημιουργίας καθαυτής. Η αίσθηση του να έχεις φτιάξει ένα δικό σου ποτό, για το οποίο είναι γνωστά τα συστατικά, είναι πολύ ικανοποιητικό. Αξίζει να διαθέσει κανείς λίγο χρόνο για χειροποίητα ποτά, τα οποία μπορεί περήφανα να τα βγάλει από την αποθήκη για δική του χρήση, για ένα γευστικό δώρο για άλλους ή ακόμα και για να τα ανταλλάξει.
Παντού και από παλιά προσφέρονται ποτά στο πνεύμα της φιλοξενίας. Το πόσο εύκολα φτιάχνονται τα ποτά, σας το δείχνουν οι συνταγές σε αυτή την ιστοσελίδα. Ίσως δεν έχετε ποτέ σκεφτεί να φτιάξετε αναψυκτικά, λικέρ ή πόσιμο ξίδι από τα αγαπημένα σας μυρωδάτα τριαντάφυλλα, από τα φρέσκα σύκα και από την αρμπαρόριζα στην γλάστρα σας. Θα δείτε τα φρούτα και τα βότανα με άλλα μάτια, ιδιαίτερα αυτά που μεγαλώνουν σε αφθονία.
Υπάρχουν μερικοί κανόνες και οδηγίες, που μπορείτε ή πρέπει να ακολουθείτε, αλλά με την εμπειρία θα κατορθώσετε πολλά πράγματα. Καμία συνταγή δεν είναι ποτέ το κλειδί για την τελειότητα. Αντίθετα χρησιμεύει ως έμπνευση και ενθαρρύνει τον πειραματισμό. «Πόση ζάχαρη να βάλω, με πόση σόδα να αραιώσω, πόσες ώρες για ωρίμανση»; Ακολουθήστε την διαίσθησή σας και αλλάξτε τις συνταγές βάσει των δικών σας προτιμήσεων. Αν δεν σας αρέσει ένα μπαχαρικό, παραλείψτε το, αν το λατρεύετε, διπλασιάστε την ποσότητα. Κρατήστε μόνο το σημειωματάριό σας και καταγράψτε οτιδήποτε σας δίνει καλύτερα αποτελέσματα.
Σε καμία περίπτωση δεν θα βαρεθείτε, γεμίστε τον καταψύκτη με πάγο και ξεκινήστε να στύβετε, να φιλτράρετε και να αναμιγνύετε!
Εύχομαι να απολαύσετε την ανάγνωση και να δοκιμάσετε πολλές από τις συνταγές. Στην υγειά σας!
