“Τ’ όνομά σου: ψωμί στο τραπέζι.
Τ’ όνομά σου: νερό στην πηγή.
Μεγαλυνάρι – Νικηφόρος Βρεττάκος
Στην αρχαιότητα, ίσως, να ήταν το «περικλύμενον» ή «κλύμενο» που αναφέρει ο Διοσκουρίδης, ο Θεόφραστος και ο Πλίνιος.
Η ονομασία «αγιόκλημα» προέχεται από αναγραμματισμό του «αιγόκλημα». Δεν είναι γνωστό αν στην ονοματοδοσία ήταν αποφασιστικής σημασίας η ομοιότητα του φύλλου με το πόδι κατσικιού ή το άνθος, που θυμίζει τα κέρατα της κατσίκας. Εκτός και ήταν η σύγκριση της ανάπτυξης του φυτού με την ικανότητα αναρρίχησης της κατσίκας ή απλώς η προτίμησή της για το αιγόκλημα, ως τροφή. Στα γαλλικά «Chèvresfeuilles» και στα ιταλικά «Caprifoglio» υπάρχει, επίσης, συσχέτιση μεταξύ της κατσίκας και του φυτού. Το αγγλικό όνομα «Honeysuckle» περιγράφει το τι μπορούμε να κάνουμε με τα άνθη, δηλαδή να ρουφήξουμε το εδώδιμο νέκταρ από τα λευκά και κίτρινα άνθη με την εξωτερικά ρόδινη απόχρωση.
Αν αφιερώσετε χρόνο στην παρατήρηση του φυτού κατά την διάρκεια της ημέρας, θα προσέξετε, πως πολλά έντομα προσπαθούν, μάταια, να φτάσουν στο νέκταρ. Οι μέλισσες γλιστράνε κάθε φορά από το άνθος και ξεκινούν νέα προσπάθεια να προσγειωθούν. Μόνο έντομα με μακρύ ρύγχος και σχεδόν όλες οι νυχτοπεταλούδες καταφέρνουν να φτάσουν στο νέκταρ. Οι απρόσκλητοι επισκέπτες διώχνονται! Μόνο η αγριομέλισσα βομβίνος βρήκε τρόπο, γραπώνοντας μια τρύπα στον σωλήνα του κάλυκα του άνθους και ρουφώντας, χωρίς να επικονιάσει το λουλούδι.
ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ
Φυσικό περιβάλλον: Είναι φυτό της ανατολικής Ασίας, τα περισσότερα είδη φύονται στην Κίνα, αλλά έχει εγκλιματιστεί σε πολλές περιοχές της Ευρώπης και Αμερικής. Φύεται σε φράχτες, θαμνώνες, στις άκρες δρόμων και στα δάση.
Καλλιέργεια: Ως αναρριχητικό φυτό καλλιεργείται συνήθως ως διακοσμητικό σε κήπους και σε πάρκα. Ανάλογα με το είδος που θα επιλέξετε, μπορεί να είναι φυλλοβόλο, αειθαλές ή ημιαειθαλές. Είναι ανθεκτικό φυτό, αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες όπως και στις παραθαλάσσιες περιοχές και δεν προσβάλλεται εύκολα από ασθένειες. Προσαρμόζεται σχεδόν σε όλα τα εδάφη, από αργιλώδη ως αμμώδη.
Αναπτύσσεται αρκετά γρήγορα και οι βλαστοί μπορούν να φτάσουν τα τέσσερα μέτρα. Έχει ανάγκη από υποστήριξη. Ιδανικά, αναπτύσσεται πάνω σε καφασωτά, πέργολες, δικτυωτά πλέγματα και φράκτες.
Μπορείτε να φυτέψετε το αγιόκλημα και σε (γυμνά από φύλλα) δέντρα ή θάμνους, που θα αναλάβουν ρόλο στήριξης. Επιπρόσθετα, τα πολλά και μπερδεμένα κλαδιά θα δημιουργήσουν ένα ιδανικό καταφύγιο πουλιών.
Το αγιόκλημα προτιμά το υγρό χώμα. Τους καλοκαιρινούς μήνες θέλει τακτικό πότισμα, αλλά οι διατροφικές του ανάγκες είναι μέτριες. Σε γόνιμα εδάφη δεν έχει ανάγκη από τακτικές δόσεις λιπάσματος. Στην σκιά μεγαλώνει αργά, αλλά όταν είναι εφικτό, το φυτό αναπτύσσεται προς το φως. Η καταλληλότερη θέση για το αγιόκλημα είναι σε ημισκιερά σημεία.
Τον χειμώνα, χρειάζεται αυστηρό κλάδεμα ώστε να αποτραπεί η ξυλώδης ανάπτυξή του. Οι ξεροί βλαστοί από την βάση τους πρέπει να αφαιρούνται και οι πολύ πυκνοί να αραιώνονται. Ο πολλαπλασιασμός του είναι εύκολος με καταβολάδες και με παραφυάδες.
Στην Κρήτη καλλιεργούσαν το αγιόκλημα μέσα σε πιθάρια. Τα αειθαλή είδη είναι κατάλληλα για την φύτευση σε κάδους και μεγάλες γλάστρες, με βάθος τουλάχιστον 40 πόντους. Αν έχει επιλεχθεί κατάλληλη θέση στο μπαλκόνι, τότε είναι μια ιδανική οπτική προστασία.
Άρωμα / Γεύση: Γλυκό και λουλουδένιο άρωμα με ελαφριά νότα λεμονιού, γεύση που μας θυμίζει το μέλι – είναι δύσκολη η περιγραφή, με το «φαινόμενο της ανάμιξης των αισθήσεων» να μας θυμίζει καλοκαιρινές βραδιές.
Κατά την αποξήρανση τα άνθη χάνουν την γεύση και το άρωμά τους.
Ιδιότητες / Χρήση: Παραδοσιακά, σε όλη την Ελλάδα, τα παιδιά αφαιρούν το πίσω μέρος των λουλουδιών και ρουφούν τις γλυκιές σταγόνες από το εσωτερικό του άνθους.
Περιέργως το αγιόκλημα σε εμάς δεν χρησιμοποιείται στην λαϊκή ιατρική και στην γαστρονομία. Ενώ σε άλλα κράτη της Ευρώπης και Αμερικής παρασκευάζουν παραδοσιακά σιρόπια από τα άνθη, κυρίως για αναψυκτικά και επιδόρπια, σπανιότερα πια για θεραπευτικούς σκοπούς.
Τα άνθη έχουν αντιβιοτικές, αντιμικροβιακές, αντιβακτηριακές και διουρητικές ιδιότητες. Στην Ασία χρησιμοποιείται παραδοσιακά για τη θεραπεία της φλεγμονής του ουροποιητικού συστήματος, πυρετό, κρυολογήματα και γρίπη, όπως και για την μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης.
Ως αντισηπτικό, λόγω των αντιμικροβιακών του ιδιοτήτων, είναι αποτελεσματικό, έναντι πολλών μικροοργανισμών και -συχνά – συστατικό σε φυσικά στοματικά διαλύματα.
Οι καρποί των περισσότερων ειδών είναι ελαφρώς τοξικοί για τον άνθρωπο, προκαλούν φωτοφοβία, διάρροια, εμετό, κούραση και υπνηλία. Οι καρποί παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο φυτό και χρησιμεύουν ως μη-τοξική τροφή για τα πουλιά.
Το ιαπωνικό αγιόκλημα είναι ένα από τα πιο σημαντικά κινέζικα βότανα για την κάθαρση του σώματος από τη θερμότητα και τα δηλητήρια. Η κινεζική ηγεσία προσπαθεί σήμερα να συμπεριλάβει την παραδοσιακή κινέζικη ιατρική στον αγώνα της ενάντια στον κορονοϊό και, μεταξύ άλλων φυτών, συμπεριλαμβάνεται και το αγιόκλημα. Πρέπει ακόμα να ελεγχθεί αν μια ουσία αυτού του φυτού αποδεχτεί αποτελεσματική στην κλινική εφαρμογή ενάντια στον κορονοϊό.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ
Ιστορία ǀ Μυθολογία ǀ Παράδοση: Στην αρχαιότητα και τον μεσαίωνα ήταν φάρμακο για τις ασθένειες του σπλήνα, προβλήματα του ουροποιητικού, κατά του άσθματος, τον βήχα, τον πονόλαιμο, την αυπνία και ως βοήθεια κατά τη γέννα.
Ήταν διαδεδομένο φάρμακο στην λαϊκή ιατρική, μέχρι και πρόσφατα, αλλά δεν συνηθίζεται πιά, διότι με υπερβολικές δόσεις, πολλοί ασθενείς υπέστησαν ελαφρά δηλητηρίαση.
Στην Κρήτη, παλιά το χρησιμοποιούσαν για δερματικές παθήσεις και την αυπνία. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί χρησιμοποιούσαν τα βρασμένα φύλλα για την επούλωση των πληγών. Σε πολλούς πολιτισμούς καθάριζαν τα δόντια είτε με τους τρυφερούς βλαστούς, είτε με την στάχτη από καμένες κληματόβεργες.
Οι κληματόβεργες είναι ελαφριά τοξικές και τις χρησιμοποιούσαν ως εντομοκτόνο για τις μύγες, τις κρεμούσαν στις οροφές των σπιτιών.
Συμβολισμός | Μαγικά | Τέχνη: Το αναρριχόμενο φυτό τυλίγεται εύκολα γύρω από διπλανά δέντρα και θάμνους και σχηματίζεται μια στενή ένωση με αυτά. Αυτή η περιτύλιξη και αναζήτηση στήριξης είναι ο λόγος που το αγιόκλημα έγινε σύμβολο για την ένωση δύο ερωτευμένων, μακροχρόνια απόλαυση, διάρκεια και σταθερότητα.
Η ιδιότητα του αγιοκλήματος να ανοίγει ξανά και να μην καταστρέφεται, αφού φαγωθεί από μια κατσίκα, δηλώνει συμβολικά την αδιάκοπη και ανεμπόδιστη ανάπτυξη.
Συμβολίζει επίσης το πνεύμα αλλαγής, τον πλούτο, ψυχικές δυνάμεις και προστασία. Ως σύμβολο προστασίας και ασφάλειας έχει εκληφθεί ορισμένες φορές, αρνητικά, ως υπερβολή και συσσώρευση.
Στους Κέλτες, το φυτό συνδέονταν με την ανανέωση του έτους, τη δύναμη της βλάστησης και με την σοφία της μεταμόρφωσης, δηλαδή την απελευθέρωση από το παρελθόν και την αποδοχή της νέας εμπειρίας.
Στην παγανιστική γιορτή για τον ερχομό της άνοιξης «Βαλπουργιανή Νύχτα», στολίζονται τα σπίτια με αγιόκλημα, ώστε να παράσχει το φυτό προστασία και να φέρει ευτυχία. Ήταν επίσης ένα από τα συχνά χρησιμοποιημένα κλαδιά για σκούπες. Το γεγονός, ότι στη σύγχρονη εποχή έχουμε συνδυάσει τις μάγισσες με τις σκούπες, συσχετίζει το αγιόκλημα με αυτές και τις προχριστιανικές θρησκείες.
Στη μαγεία για να προσελκύσουν το χρήμα, περιτύλιγαν ένα πράσινο κερί με τα άνθη και το άναβαν. Έτριβαν επίσης τα άνθη στο μέτωπο για να γίνουν διορατικοί, να αναπτύξουν προφητικά όνειρα και γενικά να ενισχύσουν τις πνευματικές δυνάμεις.
Λέγεται ότι αν δει κανείς αγιόκλημα στον ύπνο του, σημαίνει ευημερία και ευτυχισμένος γάμος και πως μόνο παιδιά μπορούν να κόψουν αγιόκλημα χωρίς να ερωτευτούν σύντομα, για αυτό και απαγόρευαν στα κορίτσια να το κόβουν.
Κατά την θεραπεία «Ανθοϊάματα Μπαχ» το αγιόκλημα βοηθάει όσους υποφέρουν από νοσταλγία και θέλουν να αφήσουν παλιές αναμνήσεις, έχουν χάσει έναν αγαπημένο άνθρωπο, είναι προσκολλημένοι στο παρελθόν και κλαίνε για χαμένες ευκαιρίες. Το άρωμά του διευκολύνει δηλαδή τον εποικοδομητικό στοχασμό για το παρελθόν και διδάσκει τη ζωή εδώ και τώρα.
Στην γλώσσα των λουλουδιών: «Το άνθος – με δεσμεύεις δια του έρωτός σου, το κλωνίον – σταθερότητα εις την αγάπην, το φύλλον – θα είσαι ευτυχής, αν με απολαύσης.»
Το φυτό ήταν συνηθισμένο μοτίβο στις εικαστικές τέχνες, και, τουλάχιστον από τον πρώιμο Μεσαίωνα, υπήρξε μοτίβο στην ποίηση. Αυτή περιγράφει τον Τριστάνο που δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την Ιζόλδη «όπως μαραίνεται το αγιόκλημα και η φουντουκιά όταν χωρίζονται». Οι Άγγλοι λένε πως διατηρούν μια ιδιαίτερη σχέση με αυτό το φυτό: εμφανίζεται συχνά στην λογοτεχνία, έτσι ο Σαίξπηρ το απαθανάτισε στο έργο «Όνειρο Θερινής Νυκτός».
Τον 19ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε το μοτίβο συχνά στον κύκλο των προραφαηλιτών και από το κίνημα «Τέχνες και Χειροτεχνίες» (Arts and Crafts Movement), μάλιστα συχνότερα από τον καλλιτέχνη και σοσιαλιστή Ουίλιαμ Μόρις (William Morris), ένας από τους πρώτους που άσκησαν κριτική στα βιομηχανοποιημένα αγαθά και που απαιτούσε την αναγέννηση του χειροποίητου προϊόντος.
